Dlaczego nie wolno palić zniczy na pogrzebie?
Palenie zniczy w polskiej tradycji postrzegane jest jako wyraz żalu lub tęsknoty, a także nieustającej pamięci o zmarłym. Płomień symbolizuje wieczność oraz ciągłą obecność osoby zmarłej wśród żyjących. Nic dziwnego, że znicze są nieodłącznym elementem naszych cmentarzy, szczególnie wtedy, gdy zbliża się Święto Zmarłych. Można jednak spotkać się z przekonaniem, że zniczy nie wolno palić na pogrzebie. Ile jest w tym prawdy?
Palenie zniczy na pogrzebie… Nie pozwalają Ci na to przesądy?
Tradycja palenia zniczy (częściej ognisk) na naszym terenie obecna była już w czasach pogańskich. Nie można jednak jednoznacznie stwierdzić jej pochodzenia. Większość historyków jest przekonana, że ogień towarzyszący śmierci jest symbolem uniwersalnym i każda kultura, także starosłowiańska, samodzielnie włączała je do swojego kanonu zachowań i obrzędów.
Nasi przodkowie podobnie zachowywali się już po przyjęciu wiary chrześcijańskiej. Ludowość pomieszana z religią nakazywała zapalanie świeczek i zniczy dla dusz zmarłych, które – jak wierzono – w Dzień Zaduszny przenikały do świata żywych. Ogień miał wskazywać drogę duszom zabłąkanym i wskazywać im drogę do celu.
Palić zniczy nie wolno było jednak na pogrzebach. Dlaczego? W tym miejscu po raz kolejny dochodzi mieszanie się tradycji różnego pochodzenia.
Według przekazów ludowych, a także zasad ceremonialnych w kościele prawosławnym, dusza ludzka opuszcza ziemski padół dopiero po 40 dniach po śmierci. Zapalenie znicza przed upływem tego czasu może przywiązać duszę zmarłego do życia oraz sprawić, że nie odnajdzie ona spokoju i będzie błąkać się wśród żywych przez wieczność.
Aby wyplenić takie zachowania (i uchronić duszę bliskiego od wiecznej tułaczki!), zaczęto straszyć, że zapalenie znicza na pogrzebie przynosi wieloletniego pecha. Co więcej, śmierć miałaby zabrać następną osobę w ciągu najbliższego roku! Jak widać, część z tych przesądów przetrwała do dzisiaj. Można je spotkać zwłaszcza tam, gdzie duży wpływ na kulturalny rozwój regionu miało prawosławie.
Palenie zniczy na pogrzebie a względy praktyczne
W przesądy można wierzyć lub nie, ale nie sposób odmówić im dużej dozy praktyczności. Większość z nich ma bardzo prozaiczną genezę, a dzięki nim można było uniknąć wielu nieprzyjemnych wypadków, bez konieczności żmudnego tłumaczenia konsekwencji nie zawsze rozsądnych działań.
U podłoża przesądu dotyczącego palenia zniczy na pogrzebie leży po prostu zagrożenie pożarowe. W trakcie ceremonii lub tuż po niej wciąż panuje chaos – mogiła to zwykły kopiec usypany z ziemi, na którym licznie złożone są wiązanki kwiatów. Do tego nie zawsze możemy liczyć na ostrożność żałobników.
Trudno się temu dziwić. Każdy z nich chce w godny sposób pożegnać zmarłego lub złożyć kondolencje jego najbliższej rodzinie, tłocząc się przy grobie. W takiej sytuacji o wypadek nietrudno. Czasami wystarczy niechcący potrącić znicz.
Kiedy można zapalić znicz na grobie bliskiej osoby?
Zwyczaj niepalenia zniczy na pogrzebie praktykowany był jeszcze kilka dekad temu, kiedy w ofercie znajdowały się przede wszystkim gliniane, otwarte znicze. Dziś w sprzedaży są znicze z trwałymi pokrywkami, które doskonale zabezpieczają przez rozprzestrzenianiem się ognia, nawet gdy znicz się przewróci.
Przesąd, który nakazywałby powstrzymanie się od zapalenia znicza na pogrzebie, powoli odchodzi więc do lamusa. Pamiętaj jednak, że wciąż wskazane jest zachowanie środków ostrożności.
Odpowiednio wybrany znicz pozwoli Ci uniknąć niepożądanych wypadków. Pamiętaj o:
- zakupie znicza z solidną, ciężką podstawą, dzięki której znicz nie wywróci się na nierównej powierzchni lub pod wpływem wiatru;
- wyborze wkładu do znicza dostosowanego do pory roku – parafinowe najlepiej palą się w wyższych temperaturach; w zimniejszej porze roku lepiej wybrać wkład olejowy; w ostateczności możesz zdecydować się na wkład elektryczny;
- dobrym umocowaniu pokrywki znicza.
W najlepszy tonie jest zapalić znicz już po zakończeniu ceremonii pogrzebowej i rozejściu się żałobników. Nie stwarza to niebezpieczeństwa rozprzestrzenienia się ognia, a wciąż jest wyrazem szacunku dla zmarłego i jego bliskich. Ten niewielki gest może naprawdę wiele znaczyć.